Świadomość prawa do wolności, łącznie z innymi prawami człowieka, upowszechniła się pod koniec XVIII wieku. Potwierdzeniem i wyrazem tego faktu są dwie deklaracje praw człowieka: amerykańska i francuska. Dnia 12 czerwca 1776 roku ogłoszono Kartę praw stanu Wirginii, która w artykule pierwszym stwierdza: „Wszyscy ludzie są z natury równo wolni i niezależni”. Przeszło dwadzieścia lat później (26 sierpnia 1789 r.) została ogłoszona we Francji, podczas rewolucji, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela. Głosi ona: „Ludzie rodzą się wolni i równi w swoich prawach”14.
Wspólnym rysem obu deklaracji jest jednoznaczna afirmacja prawa do wolności w życiu społecznym każdego człowieka. Odmienny był jednak kontekst ideowo-polityczny obu wspomnianych deklaracji. Twórcy deklaracji amerykańskiej odwołali się do Boga jako gwaranta praw człowieka, co świadczy o ich związku z myślą chrześcijańską. Deklaracja francuska nawiązywała do idei Oświecenia i francuskich encyklopedystów (w większości opowiadających się za materializmem), a ogłoszona została w trakcie terroru Rewolucji Francuskiej. Nic więc dziwnego, że całkowicie odmienny był stosunek Kościoła katolickiego do obu deklaracji. Jednym z sygnatariuszy deklaracji amerykańskiej był katolicki ksiądz John Carrol, a współcześnie podkreślił jej pozytywną rolę Jan Paweł II. Wobec deklaracji francuskiej, w wyniku ostrego prześladowania chrześcijan, negatywną postawę zajęli papieże: Pius VI, Pius VII i Grzegorz XVI15.
W dziele promowania prawa do wolności w życiu społecznym niewątpliwą zasługę mają klasycy liberalizmu angielskiego i francuskiego16. Wśród przedstawicieli liberalizmu angielskiego na szczególną uwagę zasługuje John Locke (+ 1704), który pisał: „Człowiek rodzi się […] z prawem do całkowitej wolności i nieograniczonego korzystania-ze” wszystkich uprawnień i przywilejów prawa natury 'W’takim „samym stopniu, w jakim są do tego uprawnieni pozostali ludzie na ziemi”17. Wolność człowieka, ze względu na jego istnienie w społeczności, wymaga niezbędnych ograniczeń. Locke oponował przeciw ujęciom ekstremalnym: anarchizacji życia społecznego i totalitarnemu ustrojowi państwa. Wolność społeczno-polityczna to możliwość swobodnego wyboru i działania w granicach obowiązującego prawa18. Dwaj inni przedstawiciele angielskiego liberalizmu, Thomas Hobbes i Dawid Hume, przyjmowali determinizm i dlatego nie akcentowali tak jednoznacznie idei wolności w życiu społecznym.
Nie można wyrzec się wolności, gdyż nie można zrezygnować ze swej ludzkiej natury. Rousseau wyróżnił trojaką wolność: naturalną, społeczną i moralną. Wolność społeczna jest możnością czynienia tego wszystkiego, co nie jest zakazane przez prawo. Wolność na terenie życia społecznego jest niezbywalnym prawem człowieka, jej opozycją jest zniewolenie realizowane przez struktury państwa totalitarnego20. Problem wolności życia społecznego podjął również Charles Monteskiusz (+ 1775), który rozumiał ją analogicznie jak Rousseau.
Współczesny liberalizm ideę wolności indywidualnej w życiu społecznym interpretuje maksymalistycznie, dlatego przeciwstawia się interwencjonizmowi państwa. Przedstawiciele neoliberalizmu wolność uznają za wartość najwyższą, czy nawet wręcz jedyną. Rozumiana jest ona negatywnie jako brak przymusu ze strony państwa. Pojęcie przymusu jest wyjaśniane szeroko, dlatego w imię wolności kwestionuje się normatywny profil etyki, religijne dogmaty, opinię społeczną, głos tradycji itp.
Milton Friedman ograniczenia wolnego rynku określił jako negację indywidualnej wolności człowieka21. Inny współczesny liberał, Isaiah Berlin, opisał wolność jako brak jakiejkolwiek ingerencji zewnętrznej, nawet w formie norm moralno-społecznych i prawd religijnych. Wolność życia społecznego utożsamił z tolerancją, którą z kolei zinterpretował jako epistemologiczny i aksjologiczny relatywizm. Sądził on, że człowiek prawdziwie wolny chce sam kierować własnym życiem, wybierać cele i zadania, kreować wartości i normy postępowania22.. Skoro bowiem społeczność kreuje człowieka jako człowieka, to ona także decyduje apodyktycznie o jego prawach — łącznie z prawem do wolności.
Materializm dialektyczny marksizmu zakwestionował wolność ontologiczną człowieka, widząc w niej jedynie ideę abstrakcyjną. Wolnością realną jest dopiero wyzwolenie ekonomiczno-społeczne, osiągalne poprzez zniesienie własności prywatnej, walkę klas, rewolucję społeczną dyktaturę proletariatu. Marksizm, redukując człowieka do jednostkowej egzemplifikacji bytu społecznego, podważył frontalnie prawo do wolności. Historia najnowsza jest tego okrutnym potwierdzeniem. Wolność stała się mitem społecznym, którego zapowiadana realizacja wymaga aktualnego zniewolenia ludzi i narodów.