Geneza praw człowieka sięga XVIII wieku i rewolucji francuskiej, kiedy to po raz pierwszy w dziejach ludzkości zostały ustanowione i uznane prawa człowieka jako powszechne i niezbywalne. Koncepcja praw człowieka była częścią większej rewolucyjnej ideologii, która opowiadała się za równością, wolnością i sprawiedliwością dla wszystkich ludzi bez względu na ich pochodzenie, rasę, religię czy status społeczny.
Po rewolucji francuskiej, idea praw człowieka została rozpowszechniona na całym świecie, a następnie została zapisana w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, która stanowiła część Konstytucji Francuskiej z 1791 roku. Ta deklaracja stanowiła wzorcowy dokument dla wielu kolejnych deklaracji i konstytucji, w tym dla amerykańskiej Deklaracji Niepodległości z 1776 roku i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950 roku.
Od tamtego czasu koncepcja praw człowieka ewoluowała i rozszerzała się, obejmując coraz więcej praw i zobowiązań, takich jak prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne. Dzisiaj prawa człowieka są uważane za jedno z najważniejszych dziedzictw cywilizacji i stanowią niezbędny element międzynarodowego prawa i systemu ochrony ludzkich praw.
Prawa człowieka rozumiane są jako uprawnienia jednostki nabywane przez nią w momencie urodzenia, wynikające z samego faktu bycia człowiekiem. Uważa się, przysługują każdemu człowiekowi bez względu na jego przynależność państwową, etniczną czy wyznaniową, a także bez względu na to, jaką zajmuje pozycję w społeczeństwie. Są rezultatem postulatów moralnych, dążenia do poszanowania godności ludzkiej.
Określone one zostały jako zespół praw i wolności, które przysługują każdemu człowiekowi bez względu na rasę, płeć, język, wyznanie, przekonania polityczne, pochodzenie narodowe i społeczne, majątek itp. Prawa człowieka są prawami o charakterze moralnym, zbiorem postulatów domagających się poszanowania wartości najcenniejszych dla człowieka, takich jak życie, godność, wolność, swobodny rozwój.
Wyrazem respektowania tak rozumianych praw są akty prawne w postaci konstytucji, ustaw, umów międzynarodowych i deklaracji organizacji międzynarodowych. Uznaje się je za wartości uniwersalne i równocześnie chroni się je, uznając za cenne dla człowieka i ludzkości. Kształtowały się od czasów oświecenia wraz z rozwojem nowoczesnych prądów myślowych.
Prawa ludzkie są specjalnym rodzajem praw – każda jednostka posiada je wyłącznie z tytułu swojego człowieczeństwa. Prawa zwane prawami I generacji lub klasycznymi prawami człowieka, są związane z teoretycznymi pracami wybitnych myślicieli okresu Oświecenia, przede wszystkim Johna Locke’a, Tomasza Hobbesa i Immanuela Kanta. Swój zapis znalazły one w dokumentach dwóch wielkich rewolucji XVIII w. – francuskiej i amerykańskiej: w Konstytucji Stanów Zjednoczonych (w Karcie Praw stanowiącej dziesięć pierwszych poprawek) oraz we francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. Współcześnie można je znaleźć w wielu innych konstytucjach, zawiera je Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 roku oraz Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 roku.