prace magisterskie licencjackie

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 17 marca 1921 r.

5/5 - (2 votes)

Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej 17 marca 1921 r. Została ona opublikowana 1 czerwca 1921 r. w Dzienniku Ustaw. Do podstawowych zasad, które wprowadzała należała zasada szerokiego katalogu praw i wolności obywatelskich.

Konstytucja marcowa głosiła, iż wszyscy obywatele są równi wobec prawa. Urzędy publiczne są w równej mierze dla wszystkich dostępne na warunkach, prawem przepisanych. Rzeczpospolita Polska nie uznaje przywilejów rodowych ani stanowych, jak również żadnych herbów, tytułów rodowych i innych z wyjątkiem naukowych, urzędowych i zawodowych.

Ograniczenia wolności osobistej, zwłaszcza rewizja osobista i aresztowanie, dopuszczalne są tylko w wypadkach, prawem przepisanych, i w sposób, określony ustawami na podstawie polecenia władz sądowych.

Rzeczpospolita Polska uznaje wszelką własność, czy to osobistą poszczególnych obywateli, czy to zbiorową związków obywateli, instytucji, ciał samorządowych i wreszcie samego Państwa, jako jedną z najważniejszych podstaw ustroju społecznego i porządku prawnego, oraz poręcza wszystkim mieszkańcom, instytucjom i społecznościom ochronę ich mienia, a dopuszcza tylko w wypadkach, ustawą przewidzianych, zniesienie lub ograniczenie własności, czy to osobistej, czy to zbiorowej, ze względów wyższej użyteczności, za odszkodowaniem. Tylko ustawa może postanowić, jakie dobra i w jakim zakresie, ze względu na pożytek ogółu, mają stanowić wyłącznie własność Państwa, oraz o ile prawa obywateli i ich prawnie uznanych związków do swobodnego użytkowania ziemi, wód, minerałów i innych skarbów przyrody – mogą, ze względów publicznych, doznać ograniczenia[1].

Każdy obywatel ma wolność obrania sobie na obszarze Państwa miejsca zamieszkania i pobytu, przesiedlania się i wychodźstwa, niemniej wolność wyboru zajęcia i zarobkowania oraz przenoszenia swej własności. Ograniczenie tych praw może wprowadzić tylko ustawa.

Każdy obywatel ma prawo do opieki Państwa nad jego pracą, a w razie braku pracy, choroby, nieszczęśliwego wypadku i niedołęstwa – do ubezpieczenia społecznego, które ustali osobna ustawa. Państwo ma obowiązek udostępnienia także opieki moralnej i pociechy religijnej obywatelom, którymi się bezpośrednio opiekuje w zakładach publicznych, jak: zakłady wychowawcze, koszary, szpitale, więzienia, przytułki.

Praca zarobkowa dzieci niżej lat 15, praca nocna kobiet i robotników młodocianych w gałęziach przemysłu, szkodliwych dla ich zdrowia, jest zakazana. Stałe zatrudnianie pracą zarobkową dzieci i młodzieży w wieku szkolnym jest zakazane.

Każdy obywatel ma prawo swobodnego wyrażania swoich myśli i przekonań, o ile przez to nie narusza przepisów prawa.

Poręcza się wolność prasy. Nie może być wprowadzona cenzura ani system koncesyjny na wydawanie druków. Nie może być odjęty dziennikom i drukom krajowym debit pocztowy, ani ograniczone ich rozpowszechnienie na obszarze Rzeczypospolitej.

Obywatele mają prawo wnosić pojedynczo lub zbiorowo petycje do wszelkich ciał reprezentacyjnych i władz publicznych, państwowych i samorządowych.

Obywatele mają prawo koalicji, zgromadzania się i zawiązywania stowarzyszeń i związków.

Każdy obywatel ma prawo zachowania swej narodowości i pielęgnowania swojej mowy i właściwości narodowych.

[1] L. Wśniewski, Ochrona …., s. 112.

Konstytucja 3- go Maja

5/5 - (2 votes)

„Szanując pamięć przodków naszych jako fundatorów rządu wolnego, stanowi szlacheckiemu wszystkie swobody, wolności, prerogatywy pierwszeństwa w życiu prywatnym i publicznym najuroczyściej zapewniamy, szczególniej zaś prawa, statuta i przywileje temu stanowi od Kazimierza Wielkiego, Ludwika Węgierskiego, Władysława Jagiełły i Witolda brata jego, wielkiego książęcia litewskiego, nie mniej od Władysława i Kazimierza Jagiellończyków, od Jana Alberta, Aleksandra i Zygmunta Pierwszego braci, od Zygmunta Augusta, ostatniego z linii jagiellońskiej, sprawiedliwie i prawnie nadane, utwierdzamy, zapewniamy i za niewzruszone uznajemy.

Godność stanu szlacheckiego w Polszcze za równą wszelkim stopniom szlachectwa, gdziekolwiek używanym, przyznajemy. Wszystką szlachtę równymi być między sobą uznajemy, nie tylko co do starania się o urzędy i o sprawowanie posług Ojczyźnie, honor, sławę, pożytek przynoszących, ale oraz co do równego używania przywilejów i prerogatyw stanowi szlacheckiemu służących.

Nade wszystko zaś prawa bezpieczeństwa osobistego, wolności osobistej i własności gruntowej i ruchomej, tak jak od wieków każdemu służyły, świętobliwie nienaruszenie zachowane mieć chcemy i zachowujemy; zaręczając najuroczyściej, iż przeciwko własności czyjejkolwiek żadnej odmiany lub ekscepcji w prawie nie dopuścimy; owszem, najwyższa władza krajowa i rząd przez nią ustanowiony żadnych pretensji pod pretekstem iurium regalium (2) i jakimkolwiek innym pozorem do własności obywatelskich bądź w części, bądź w całości rościć sobie nie będzie.

Dla czego bezpieczeństwo osobiste i wszeiką własność komukolwiek z prawa przynależną jako prawdziwy społeczności węzeł, jako źrenicę wolności obywatelskiej szanujemy, zabezpieczamy, utwierdzamy i aby na potomne czasy szanowane, ubezpieczone i nienaruszone zostawały, mieć chcemy. Szlachtę za najpierwszych obrońców wolności i niniejszej konstytucji uznajemy. Każdego szlachcica cnocie, obywatelstwu i honorowi jej świętość do szanowania, jej trwałość do strzeżenia poruczamy jako jedyną twierdzę Ojczyzny i swobód naszych”[1].

Mieszczanie otrzymali szerokie prawa, posiadający nieruchomości miejskie otrzymali niemalże takie same prawa, jak do tej pory szlachta.

„Prawo na teraźniejszym sejmie zapadłe pod tytułem Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej w zupełności utrzymane mieć chcemy i za część niniejszej konstytucji deklarujemy, jako prawo wolnej szlachcie polskiej dla bezpieczeństwa ich swobód i całości wspólnej Ojczyzny nową, prawdziwą i skuteczną dające siłę”[2].

[1] B. Banaszek, Prawa człowieka: geneza, koncepcje, ochrona, Wrocław 1993, s. 49-50.

[2] Ibidem, s. 51.

Generacje praw człowieka

4.6/5 - (5 votes)

Wyróżnia się trzy generacje praw człowieka. Pierwsza generacja dotyczy praw fundamentalnych, obywatelskich i politycznych. Druga generacja rozszerza tradycyjne pojęcie praw człowieka o prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne, takie jak prawo do wolności od głodu, prawo pracy w sprawiedliwych i godnych warunkach, prawo opieki nad rodziną, prawo nauki, prawo udziału w życiu kulturalnym. Trzecia generacja odzwierciedlać ma prawa solidarności: prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do środowiska naturalnego, prawo do komunikowania się, prawo do wspólnego dziedzictwa ludzkości, prawo do pomocy humanitarnej[1].

Prawa człowieka pierwszej generacji zostały zdefiniowane i zapisane przez ONZ w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 roku. Są to podstawowe prawa, które wynikają z ludzkiej natury. Każdy ma do tego prawo i jest niezależny od systemu politycznego obowiązującego w kraju.

Druga generacja praw człowieka to prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne, które zapewniają indywidualny rozwój fizyczny i psychiczny oraz bezpieczeństwo społeczne. Nakładają na państwo zobowiązania gospodarcze i społeczne wobec obywatela. Źródłem praw drugiej generacji są m.in. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 roku.

Do praw trzeciej generacji należą m.in. prawo do demokracji, prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do ochrony danych osobowych, prawo do pomocy humanitarnej, prawo do zachowania własnej tożsamości.

Wszystkie trzy generacje tworzą całościowy kompleks ochrony praw człowieka, uzupełniany wraz z ze zmianami w rozwoju cywilizacji.

Ostatnio mówi się też o prawach czwartej generacji. Prawa czwartej generacji są w trakcie określania. Są w tym prawa mniejszości seksualnych, m.in. w prawie międzynarodowym obowiązkowe jest przestrzeganie w jak największym stopniu praw 1. generacji oraz 2. i 3. generacji. Warto też pamiętać o różnicy między słowami „prawo” i „wolność”. Pierwszy termin odnosi się do uprawnień nadanych na mocy przepisów szczególnych, drugi natomiast określa granice, których nie wolno przekraczać. . Ograniczenie praw i wolności może nastąpić tylko przez określony czas i w wyjątkowych okolicznościach. Prawa pierwszego pokolenia, w tym prawo do życia, nie mogą być w żaden sposób ograniczane.

[1] R. Kuźniar, O prawach człowieka, Warszawa 1992, s. 132-137.

Prawa II generacji

5/5 - (2 votes)

O ile prawa negatywne koncentrują się wokół wolności, to prawa II generacji można wywieść z innej wartości demokratycznej – równości. Prawa te mają charakter ekonomiczny, socjalny i kulturalny. Wymagają od państwa podjęcia aktywnych działań, jeśli nie mają pozostać martwą literą. Stąd często określa się je mianem „pozytywnych”. W odróżnieniu od praw klasycznych, prawa II generacji są trudne, a niekiedy nawet niemożliwe do wyegzekwowania.

Nie istnieją wewnętrzne ani międzynarodowe mechanizmy pozwalające bezdomnemu dochodzić swego prawa do mieszkania, nawet jeśli jest ono wyraźnie zapisane w konstytucji. Prawa pozytywne często są traktowane jako zapis celów stawianych sobie przez państwo i bywają to cele ambitne i dalekosiężne. Zdaniem niektórych znawców przedmiotu, prawa II generacji „osłabiają” znaczenie poszczególnych konstytucji. Jeśli zawierają one katalogi życzeń, nie mogą być traktowane poważnie, co wpływa na traktowanie praw I generacji, które zazwyczaj są zawarte w konstytucji. Z drugiej strony można jednak zasadnie twierdzić, że umieszczenie takich zapisów w konstytucji zmusza rząd do pracy w określonym, pozytywnym dla obywateli kierunku. Podkreśla to wspólnotowy aspekt konstytucji i zasadę dobra wspólnego, jednoczącego społeczeństwo polityczne.

Prawa II generacji są także zawarte w dokumentach międzynarodowych. W całości poświęcona jest im Europejska Karta Socjalna z 1961 r. Inny ważny dokument, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, uchwalona na III Sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w 1948 roku, ujmuje następujące prawa pozytywne: prawo do ubezpieczeń społecznych, prawo do pracy, prawo do odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, prawo do urlopu i wypoczynku, prawo do odpowiedniej stopy życiowej (wyżywienia, odzieży, mieszkania, opieki lekarskiej, koniecznych świadczeń socjalnych), prawo do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolności do pracy, wdowieństwa, starości, niezawinionej utraty środków do życia, prawo do nauki, prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa.

Prawa człowieka II generacji to prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne, które zapewniają jednostce dostęp do zasobów i możliwości niezbędnych do pełnego i godnego życia. Są to prawa, które mają na celu zapewnienie równości i sprawiedliwości w dostępie do zasobów i możliwości społecznych. Prawa II generacji to:

  1. Prawo do pracy: zapewnia jednostce prawo do swobodnego wyboru i zatrudnienia, a także do godnych i uczciwych warunków pracy.
  2. Prawo do wykształcenia: umożliwia jednostce swobodny dostęp do edukacji i możliwość rozwijania swoich zdolności.
  3. Prawo do zdrowia: zapewnia jednostce dostęp do opieki medycznej i usług zdrowotnych niezbędnych do zachowania zdrowia.
  4. Prawo do mieszkania: zapewnia jednostce prawo do swobodnego wyboru i zamieszkania w bezpiecznym i godnym miejscu.
  5. Prawo do odpoczynku i wypoczynku: umożliwia jednostce swobodny dostęp do odpoczynku i rekreacji, które są niezbędne do zachowania zdrowia i dobrego samopoczucia.

Te prawa są uważane za ważne dla zapewnienia jednostce pełnego i godnego życia, a ich realizacja jest ważnym elementem dla ochrony ludzkiej godności i równości społecznej.