Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki a prawa człowieka

5/5 - (3 votes)

Pojęcie praw człowieka rozpowszechniło się w drugiej połowie osiemnastego wieku. Zaczęto je umieszczać w powstających konstytucjach państw, poświęcając im często osobny rozdział lub uzupełniającą konstytucję ustawę konstytucyjną. Zapisano jest w amerykańskiej Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych z 1776 roku i francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku. W aktach tych następuje potwierdzenie niezbywalnych praw człowieka oraz gwarantowanie ich nienaruszalności.

Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki z dnia 17 września 1787 roku wprowadzała definitywnie ustrój federacyjny nowo powstałego państwa, republikańską formę rządów i zwierzchnictwo narodu. Pierwsza z nich pomyślana była jako wykluczenie monarchii i absolutyzmu. Druga zaś wykazywała, że nie już poszczególne stany są źródłem przekazania uprawnień władzom związkowym, a cały naród, od którego pochodzi wszelka władza, zarówno stanowa, jak i federalna. Sprawiło to, że Stany Zjednoczone stały się państwem bardziej jednolitym, aniżeli były pod rządami „Artykułów Konfederacji”.

Konstytucja Stanów Zjednoczonych bywa bardzo często interpretowana jako „karta praw”. Wynika to z tego, że zostały w niej zawarte nienaruszalne swobody obywateli, których rząd nie może naruszać, a także prawo do swobodnego angażowania się w działalność według własnego wyboru.

Poszczególne stany zachowały niezależność we wszystkich sprawach, które nie są w konstytucji wyraźnie uznane za sprawy wspólne. Posiadały one, obok konstytucji federalnej, odrębne ustawy zasadnicze, uchwalane przez stanowe konwencje, do czego wzywał II Kongres Kontynentalny. Konstytucje te były bardzo do siebie podobne, w szczegółach wykazując tylko różnice.

Generacje praw człowieka

5/5 - (3 votes)

Wyróżnia się trzy generacje praw człowieka. Pierwsza generacja dotyczy praw fundamentalnych, obywatelskich i politycznych. Druga generacja rozszerza tradycyjne pojęcie praw człowieka o prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne, takie jak prawo do wolności od głodu, prawo pracy w sprawiedliwych i godnych warunkach, prawo opieki nad rodziną, prawo nauki, prawo udziału w życiu kulturalnym. Trzecia generacja odzwierciedlać ma prawa solidarności: prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do środowiska naturalnego, prawo do komunikowania się, prawo do wspólnego dziedzictwa ludzkości, prawo do pomocy humanitarnej[1].

Prawa człowieka pierwszej generacji zostały zdefiniowane i zapisane przez ONZ w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 roku. Są to podstawowe prawa, które wynikają z ludzkiej natury. Każdy ma do tego prawo i jest niezależny od systemu politycznego obowiązującego w kraju.

Druga generacja praw człowieka to prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne, które zapewniają indywidualny rozwój fizyczny i psychiczny oraz bezpieczeństwo społeczne. Nakładają na państwo zobowiązania gospodarcze i społeczne wobec obywatela. Źródłem praw drugiej generacji są m.in. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 roku.

Do praw trzeciej generacji należą m.in. prawo do demokracji, prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do ochrony danych osobowych, prawo do pomocy humanitarnej, prawo do zachowania własnej tożsamości.

Wszystkie trzy generacje tworzą całościowy kompleks ochrony praw człowieka, uzupełniany wraz z ze zmianami w rozwoju cywilizacji.

Ostatnio mówi się też o prawach czwartej generacji. Prawa czwartej generacji są w trakcie określania. Są w tym prawa mniejszości seksualnych, m.in. w prawie międzynarodowym obowiązkowe jest przestrzeganie w jak największym stopniu praw 1. generacji oraz 2. i 3. generacji. Warto też pamiętać o różnicy między słowami „prawo” i „wolność”. Pierwszy termin odnosi się do uprawnień nadanych na mocy przepisów szczególnych, drugi natomiast określa granice, których nie wolno przekraczać. . Ograniczenie praw i wolności może nastąpić tylko przez określony czas i w wyjątkowych okolicznościach. Prawa pierwszego pokolenia, w tym prawo do życia, nie mogą być w żaden sposób ograniczane.

[1] R. Kuźniar, O prawach człowieka, Warszawa 1992, s. 132-137.

Istota praw człowieka

5/5 - (3 votes)

prace2Prawa człowieka zapisane w konstytucji nazywane są prawami podstawowymi. Ich realizacji sprzyjają takie elementy jak kultura polityczna, rozwój gospodarczy państwa i jego możliwości finansowe, stan edukacji; ich przestrzeganie strzeże wymiar sprawiedliwości, konstytucyjna kontrola prawa oraz instytucja rzecznika praw obywatelskich. Zasada niezawisłości sędziowskiej i zasada podziału władzy również pośrednio przyczyniają się do przestrzegania praw podstawowych.

Pojęcia pokrewne to prawa obywatelskie i wolności obywatelskie; dotyczą one jednak stosunku państwa do jego obywatela lub częściowo do osoby przebywającej na jego terytorium. Prawa obywatelskie to prawa obywatela danego państwa, które wynikają z ustawy i służą ochronie jego interesów: prawo do pracy, prawo do nauki, prawo do głosowania. Wolności obywatelskie to te prawa obywatela danego państwa, dla których ustawa określa jedynie ich granice: wolność sumienia i wyznania, wolność słowa, wolność zgromadzeń; są one również nazywane wolnościami osobistymi lub prawami osobistymi.[1]

Prawa człowieka rozumiane są jako prawa nabyte przez osobę z chwilą urodzenia, wynikające z samego faktu jej istnienia. Uważa się, że prawo do nich ma każdy człowiek, bez względu na przynależność narodową, etniczną i wyznaniową, niezależnie od pozycji społecznej. Wynikają one z wymogów moralnych, chęci poszanowania godności człowieka.

Są one definiowane jako zbiór praw i wolności przysługujących każdej osobie bez względu na rasę, płeć, język, religię, przekonania polityczne, pochodzenie narodowe i społeczne, majątek itp. Prawa człowieka to prawa moralne, zbiór postulatów nakazujących poszanowanie najcenniejszych wartości, takich jak życie, godność, wolność, swobodny rozwój.[2]

Wyrazem respektowania tak rozumianych praw są akty prawne w postaci umów międzynarodowych, konstytucji, ustaw,  oraz deklaracji organizacji międzynarodowych. Uznaje się je za wartości uniwersalne i równocześnie chroni się je, uznając za cenne dla człowieka i ludzkości. Kształtowały się od czasów oświecenia wraz z rozwojem nowoczesnych prądów myślowych.

[1] Słownik polityki, pod redakcją M. Bankowicza, Warszawa 1996, s. 321.

[2] I. Malinowska, Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa, Warszawa 1996, s. 7.

Wszystkie państwa Unii są członkami Rady Europy

5/5 - (2 votes)

Istotnym elementem ochrony praw człowieka w systemie rady europy jest integracja zachodnioeuropejska. Opiera się ona na wspólnych wszystkim państwom członkowskim zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód oraz państwa prawa. Należy podkreślić, iż w ramach UE nie stworzono żadnego odrębnego dokumentu formułującego katalog praw człowieka – na wzór paktów czy konwencji – czy tym bardziej odrębnych procedur kontrolnych.

Kompetencje w tej dziedzinie, w zakresie posiada jedynie Trybunał Sprawiedliwości; nie ma ich natomiast Komisja. Prawa człowieka, które pojawiają się w obrębie UE, pozostają w ścisłym związku z jej pierwotną istotą jako „wspólnym rynkiem” państw członkowskich. Chodzi tu przede wszystkim o swobodny przepływ osób, czyli siły roboczej i usług, (niedyskryminacja) przez granice państw Unii.

Unia jest oryginalna wobec innych systemów ochrony praw człowieka. Ochrona tych praw w państwach Unii odbywa się przede wszystkim przez ich systemy konstytucyjne
i legislację wewnętrzną oraz na podstawie w/w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.[1]

[1] Wszystkie państwa Unii są członkami Rady Europy

Europejskie podejście do regionalnej (horyzontalnej) ochrony praw człowieka

5/5 - (3 votes)

W Europie problemem ochrony praw człowieka zajmuje się powołana Rada Europy. W 1961 państwa członkowskie Rady Europy wprowadziły Europejską Kartę Socjalną (ale ochrona praw ustanowionych przez Kartę dotyczy jedynie obywateli państw – stron Karty oraz cudzoziemców będących obywatelami krajów, które ją ratyfikowały.

Instytucjami służącymi ochronie praw człowieka są: Komitet Praw Człowieka ONZ, Europejska Komisja Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka i Komitet Ministrów Rady Europy istnieją też regionalne czyli horyzontalne systemy ochrony praw człowieka, jak np. podpisana w 1950 w Rzymie przez członków Rady Europy – Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, która weszła w życie w 1953.

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Jest to specjalny system, instrument, jakim posługuje się Rada w celu przestrzegania podstawowych praw człowieka, jakie każde z Państw Europy powinno przestrzegać.

Zakres przedmiotowy Europejskiej Konwencji niewiele różni się od katalogu praw zawartych w Powszechnej Deklaracji czy w paktach znajdujemy tu: prawo do życia, zakaz tortur i nieludzkiego traktowania, zakaz niewoli, poddaństwa i pracy przymusowej, prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawo każdego do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy prze nie zawisły i bezstronnych sąd, zasadę „prawo nie działa w wstecz”, prawo do życia prywatnego i rodzinnego, prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania (oraz ich uzewnętrzniania), prawo do wolności wyrażania opinii, prawo swobodnego gromadzenia i stowarzyszania się, prawo do zawierania małżeństwa, prawo dochodzenia swych praw, gdy zostały one naruszone (tych, które przewiduje konwencja), prawo do własności, prawo do nauki, ciążący na państwach – stronach obowiązek organizowania wolnych wyborów, zakaz pozbawiania wolności z powodu nie możności wywiązania się ze zobowiązania umownego, prawo swobody poruszania się na terenie danego kraju, w tym jego opuszczania i powrotu, zakaz wydalania przez Państwo obywateli oraz zbiorowego wydalania cudzoziemców, zakaz orzekania i wykonywania kary śmierci, prawo do odwołania się do sądu wyższej instancji, prawo do odszkodowania po odbyciu kary, gdy okazało się, iż skazanie nastąpiło wyniku pomyłki sądowej, równość praw i obowiązków o charakterze cywilnoprawnym obojga małżonków.[1]

Kluczowe znaczenie ma jednak art. 15[2], który jest odpowiednikiem art. 4 Paktu Praw Obywatelskich i mówi o sytuacjach wyjątkowych: „ W przypadku wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu narodu, każda z Wysokich Układających się stron może podjąć środki uchylające stosowanie zobowiązań wynikających z niniejszej Konwencji”.[3]

Jak dotychczas, państwa rzadko korzystały z możliwości, jaką przewiduje art.. 15 (uczyniły to m.in. Turcja, Grecja, Wielka Brytania). Wyjątkowe znaczenie i oryginalność systemu ochrony praw człowieka w radzie Europy leży w mechanizmach kontroli poszanowania gwarantowanych praw. Termin „publiczne niebezpieczeństwo zagrażające życiu narodu”; m.in.: musi być ono rzeczywiste i bezpośrednie, obejmować cały naród, mieć na tyle wyjątkowy charakter, iż przewidziana w innych artykułach możliwość wprowadzenia ograniczeń z uwagi na bezpieczeństwo państwowe i publiczne czy ochronę porządku jest niewystarczająca. Konieczne jest przy tym respektowanie zasady proporcjonalności charakteru środków do skali i natury zagrożenia, a uchylenia musi być odwołane natychmiast po ustaniu zagrożenia.

System konwencji opiera się kilku założeniach. Po pierwsze, prawa chronione konwencją dotyczą jednostek bezpośrednio, tzn. bez pośrednictwa przepisów wykonawczych w ustawodawstwie, wewnętrznym. Po drugie, system ochronny zasadza się także na gwarancjach kolektywnych – czyli możliwość wniesienia skargi przez każde Państwo, przeciwko innemu Państwu.

[1] Naturalnie, każde z wyżej wymienionych praw zostało sformowane w postaci precyzyjnej definicji wraz z podaniem środków, sposobów czy warunkach jego realizacji (Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona i zatwierdzana w Rzymie w listopada 1950r. – rozdział 1)

[2] Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona
i zatwierdzana w Rzymie w listopada 1950r. – rozdział 1. art.15

[3] Tamże