Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) jest najwyższym sądem w Unii Europejskiej (UE) w sprawach prawnych UE. Siedziba tego sądu znajduje się w Luksemburgu i został on utworzony w 1952 roku. Głównym zadaniem ETS jest zapewnienie, że prawo UE jest jednolite i stosowane we wszystkich krajach UE, a krajowe sądy stosują prawo UE prawidłowo. ETS odpowiedzialny jest za udzielanie wiążących wyjaśnień prawnych dotyczących prawa UE, które są wiążące dla wszystkich sądów krajowych. W ten sposób ETS pomaga utrzymać jedność i spójność systemu prawnego UE.
„Normy wspólnotowe tworzą porządek prawny pochodzenia międzynarodowego. Porządek prawny Wspólnoty cechuje odrębność, (…) polegająca na tym, że jego normy muszą być zastosowane bezpośrednio w różnych państwach członkowskich Wspólnoty. Ich pogwałcenie jest sankcjonowane przez sądy narodowe, których sędziowie związani są niekiedy decyzjami Trybunału (i Sądu Pierwszej Instancji)”[1].
Autorzy traktatów powołujących do życia Trybunał podzielili kompetencje stosowania prawa wspólnotowego między Europejski Trybunał, a sądy powszechne krajów członkowskich. Owy system współpracy ma głównie na celu zagwarantowanie jednolitego i spójnego stosowania prawa wspólnotowego oraz jego stały rozwój. Sądy krajowe są strażnikami wspólnotowego porządku prawnego, a sędzia krajowy w stosunku do owego wymiaru sprawiedliwości pełni potrójną rolę:
- jest gwarantem zasady bezpośredniego skutku i zasady bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego;
- jest strażnikiem zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec prawa krajowego;
- jest partnerem Trybunału w zakresie odesłania prejudycjalnego.
Zintegrowanie się wspólnotowego porządku prawnego z wewnętrznym porządkiem prawnym państw członkowskich umożliwiają dwie zasady – bezpośredniej skuteczności i zasada pierwszeństwa. „Bezpośredni skutek prawa wspólnotowego oznacza, że ustanowiona norma prawa wspólnotowego zostaje włączona do krajowego porządku prawnego bez konieczności jakiejkolwiek interwencji ze strony państwa członkowskiego”[2].
Przepisy wspólnotowe zatem tworzą prawa dla jednostek, które mogą powoływać się na nie w sporach. Sprawa Van Gend en Loos z 1963 roku wskazuje na przyczyny rzutujące na bezpośredni skutek prawa wspólnotowego wobec każdego narodu i każdego obywatela Wspólnoty. Europejski Trybunał Sprawiedliwości, w interpretacji art. 12 Traktatu Rzymskiego stwierdził, że prawo wspólnotowe interpretować należy w sposób, uwzględniający cele jakie próbuje się przez nie osiągnąć. W orzeczeniu tym zawarł wielokrotnie powoływane zdanie: „ Europejska Wspólnota Gospodarcza stanowi nowy porządek prawnomiędzynarodowy, na rzecz którego państwa zredukowały, jakkolwiek w ograniczonym zakresie, swe uprawnienia suwerenne, jest to porządek prawny, którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskie, ale także jednostki”[3].
Zasada pierwszeństwa polega na tym, że w sytuacji sprzeczności między normą krajową a wspólnotową sędzia krajowy rozstrzygający spór ma obowiązek zastosować normę wspólnotową przed krajową.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości został ustanowiony przez traktat paryski o utworzeniu EWWIS z 1951 roku. Od 1957 r. zaczął funkcjonować jako instytucja trzech Wspólnot Europejskich. ETS jest jednym z najważniejszych organów wspólnotowych. Działalność Trybunału została określona w trzech traktatach założycielskich oraz w protokołach zawierających statut ETS. Zgodnie z traktatem o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej, ETS określa swoje zasady postępowania (tytuł III statutu). Przyjęcie tych zasad wymaga jednomyślnego zatwierdzenia przez Radę. Zmiany statutowych postanowień proceduralnych dokonuje w sposób jednomyślny Rada na wniosek ETS i po konsultacji z Komisją i Parlamentem Europejskim. Od 1 września 1989 r. ETS posiada podległą mu komórkę pomocniczą jaką jest Sąd Pierwszej Instancji. Siedzibą ETS jest Luksemburg. ETS pracuje w trybie stałym z przerwą wakacyjną od 15 lipca do 15 sierpnia.
[1] Rozstrzyganie sporów w Unii Europejskiej, red. J. Garstka, Łódź 1998r., s. 15
[2] ibidem, s. 23
[3] J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne, Olsztyn 2003 r., s. 412