Aborcja należy do jednego z najbardziej dyskutowanych tematów w dziedzinie prawa i etyki. W wielu krajach aborcja jest legalna, ale w innych jest zakazana lub dozwolona tylko w określonych okolicznościach.
Prawa człowieka a aborcja
Prawa człowieka są podstawą ochrony praw każdego człowieka, niezależnie od jego pochodzenia, płci, orientacji seksualnej, wyznania czy innych cech. W ramach prawa międzynarodowego, prawo do życia jest jednym z podstawowych praw człowieka. Jednakże, kwestia aborcji budzi spory w kontekście tego, czy embrion lub płód powinien być uznany za osobę i czy ma on prawo do życia.
Zgodnie z powszechnie przyjętą definicją, osoba to byt posiadający zdolność do samodzielnego myślenia i działania, a więc osoby prawne to zazwyczaj ludzie urodzeni. W związku z tym, prawa człowieka w kontekście aborcji odnoszą się przede wszystkim do kwestii ochrony praw kobiet oraz ich prawa do decydowania o swoim ciele i zdrowiu, a nie do ochrony życia płodu jako takiego.
W takim ujęciu, debata nad aborcją i jej zgodnością z prawami człowieka skupia się głównie na kwestii poszanowania autonomii i praw kobiet oraz ich praw do równości, wolności i niestosowania tortur, a także na zagadnieniach związanych z ochroną zdrowia i życia kobiet.
Prawa człowieka i aborcja w ujęciu prawnoporównawczym
W wielu krajach, aborcja jest legalna, ale tylko w określonych okolicznościach, takich jak groźba dla życia matki, ciężka choroba płodu lub gwałt. W innych krajach aborcja jest całkowicie zakazana, bez względu na okoliczności. W niektórych krajach, takich jak Stany Zjednoczone, aborcja jest dozwolona, ale istnieją ograniczenia, które wprowadzają trudności w dostępie do aborcji.
W wielu krajach, aborcja jest uregulowana przez ustawy, które określają warunki legalności aborcji i kary za nielegalne praktyki aborcyjne. W niektórych krajach, aborcja jest uregulowana przez konstytucje lub inne dokumenty prawne, które gwarantują prawa człowieka i wolność wyboru w kwestii aborcji.
W Europie, prawo do aborcji jest związane z prawami człowieka i jest chronione przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. W 1975 roku, Trybunał orzekł, że kobieta ma prawo do prywatności w kwestii decyzji o aborcji, co oznacza, że każda kobieta ma prawo do decydowania o swoim ciele i zdrowiu. Podobne orzeczenia zostały wydane przez trybunały krajowe w wielu krajach Europy.
W Stanach Zjednoczonych, aborcja jest uregulowana przez prawo federalne i prawo stanowe. W 1973 roku, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych orzekł, że kobiety mają prawo do aborcji, co zostało uznane za jedno z podstawowych praw człowieka. Od tamtego czasu, prawo do aborcji było wiele razy kwestionowane, a w niektórych stanach wprowadzono ograniczenia, które utrudniają dostęp do aborcji.
W krajach Ameryki Łacińskiej, aborcja jest często nielegalna lub dozwolona tylko w wyjątkowych okolicznościach. W niektórych krajach, takich jak Brazylia, aborcja jest całkowicie zabroniona, nawet w przypadku gwałtu lub groźby dla życia matki. W innych krajach, takich jak Argentyna, aborcja jest dozwolona tylko w wyjątkowych okolicznościach, ale w 2020 roku kraj ten zalegalizował aborcję do 14. tygodnia ciąży.
W Afryce, aborcja jest również często nielegalna lub dozwolona tylko w wyjątkowych okolicznościach. W niektórych krajach, takich jak Kenia, aborcja jest zabroniona, ale kobiety nadal decydują się na niebezpieczne praktyki aborcyjne. W innych krajach, takich jak Południowa Afryka, aborcja jest dozwolona w wyjątkowych okolicznościach, takich jak zagrożenie życia matki lub ciężka choroba płodu.
Aborcja w Polsce
W Polsce kwestia statusu prawnego płodu jest regulowana przez Ustawę z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży jest obecnie obowiązującym aktem prawnym regulującym kwestię aborcji w Polsce. Ustawa ta stanowi, że ochrona życia ludzkiego rozpoczyna się od momentu jego poczęcia, a więc również płód ma prawo do ochrony prawa do życia.
Zgodnie z ustawą, przerywanie ciąży jest dopuszczalne tylko w trzech przypadkach:
- gdy ciąża jest wynikiem czynu zabronionego,
- gdy istnieje zagrożenie życia lub zdrowia kobiety,
- gdy stwierdzono, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu lub choroby zagrażającej jego życiu.
Przerywanie ciąży w innych przypadkach jest niedopuszczalne i może być karane zgodnie z polskim kodeksem karnym.
Ustawa określa również procedury związane z przerywaniem ciąży, takie jak wymagane zgody lekarza oraz czas i miejsce przeprowadzenia aborcji. Ponadto, ustawa wprowadza obowiązek zapewnienia kobiecie wsparcia psychologicznego i socjalnego w przypadku, gdy zdecyduje się na przeprowadzenie aborcji.
Warto zaznaczyć, że ustawa ta jest przedmiotem wielu kontrowersji i debat, a niektóre organizacje społeczne i obrońcy praw kobiet uważają ją za zbyt restrykcyjną i naruszającą prawa kobiet do decydowania o swoim zdrowiu i życiu.
Orzeczenie trybunału przyłębskiej
Orzeczenie „Trybunału Konstytucyjnego” z dnia 22 października 2020 r., zwane również Orzeczeniem w sprawie przepisów ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, zostało wydane na wniosek grupy posłów i skupiało się na kwestii zgodności z konstytucją polską przepisów ustawy dotyczących przerywania ciąży ze względu na ciężkie wady płodu.
„Trybunał Konstytucyjny” orzekł, że przepisy ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. dotyczące przerywania ciąży ze względu na ciężkie wady płodu są niezgodne z polską konstytucją. Zdaniem „Trybunału”, takie przepisy naruszają konstytucyjną ochronę życia ludzkiego, a także zasadę równości wobec prawa, ponieważ umożliwiają przerywanie ciąży ze względu na określone cechy płodu, co może prowadzić do dyskryminacji ludzi z niepełnosprawnościami.
Orzeczenie to wywołało wiele kontrowersji i spotkało się z krytyką ze strony zwolenników liberalizacji prawa aborcyjnego oraz organizacji pozarządowych zajmujących się prawami kobiet i prawami człowieka. W odpowiedzi na to orzeczenie, w Polsce doszło do masowych protestów i demonstracji, w których uczestniczyli przeciwnicy ograniczenia prawa do aborcji.
Podsumowanie
Aborcja jest złożonym tematem, który budzi wiele kontrowersji. W wielu krajach, aborcja jest uregulowana przez prawo i związana z prawami człowieka, w tym prawem do życia, prywatności i wolności wyboru. W innych krajach, aborcja jest całkowicie zabroniona lub dozwolona tylko w wyjątkowych okolicznościach. Bez względu na stanowisko w kwestii aborcji, ważne jest, aby zawsze pamiętać o ochronie praw człowieka i zapewnieniu dostępu do bezpiecznych procedur medycznych.
Mimo że debata na temat prawa do życia płodu lub zarodka jest kontrowersyjna, istnieje wiele interpretacji i podejść w zależności od kraju, kultury czy kontekstu politycznego.