Z początkiem marca odbyła się w Brukseli VI Międzynarodowa Konferencja z cyklu Unia Europejska, Turcja i Kurdowie, tym razem zatytułowana była Turcja i konflikt kurdyjski: Dialog polityczny i budowanie pokoju.
W konferencji udział wzięli politycy europejscy, zwłaszcza ci zaangażowani we wspieranie dążeń akcesyjnych Turcji, a także kurdyjscy i tureccy aktywiści, obrońcy praw człowieka, dziennikarze i naukowcy. Honorowy patronat nad Konferencją sprawowali jak zwykle Archbishop Emeritus Desmond Tutu, laureat nagrody Nobla z Południowej Afryki, Dr Shirin Ebadi, irańska laureatka nagrody Nobla, Bianca Jagger z Rady Europejskich Ambasadorów Dobrej Woli, prof. Noam Chomsky, turecki pisarz kurdyjskiego pochodzenia Yasar Kemal i Leyla Zana, kurdyjska aktywistka, laureatka Nagrody im. Andrzeja Sacharowa.
Uczestnicy konferencji podkreślili wartość podjętej w 2009 przez turecki rząd tzw. Kurdyjskiej Inicjatywy, która jednak nie odniosła sukcesu ze względu na brak porozumienia i współdziałania między rządem, partiami opozycyjnymi i resztą społeczeństwa.
Wskazali jednocześnie, że powodzenie Inicjatywy uzależnione jest w dużej mierze od konsekwentnego przeprowadzenia reform (zwłaszcza w zakresie istniejących regulacji prawnych), egzekwowania obowiązującego prawa i dbania o niezawisłość tureckiego wymiaru sprawiedliwości, oraz opierania się na szerokich konsultacjach społecznych i aktywności obrońców praw człowieka.
Wskazano również na niezbędność zawieszenia przez Turcję wszystkich militarnych operacji w rejonie południowego wschodu kraju, zwłaszcza tych godzących w suwerenność Iraku i Regionu Kurdystanu. Dalszego udoskonalenia wymagają – zgodnie z doniesieniami europejskiego Raportu o postępach Turcji (EU Commission’s 2009 Turkey Progress Report) – dziedziny takie jak swoboda wypowiedzi, wolność słowa i prasy, wolność wyznania, prawa związków handlowych, kontrola cywilna nad armią oraz prawa kobiet. Wyrażono także zaniepokojenie faktem, że uchwalone w 2009 ustawy prawne dotyczące podległości personelu wojskowego sądom cywilnym (dostosowujące prawo Turcji do wymogów UE) zostały zakwestionowane, a ich przyszłość spoczywa w rękach Tureckiego Sądu Apelacyjnego.
Turcję wezwano również do ratyfikowania Protokołu Dodatkowego do Konwencji NZ w sprawie zakazu stosowania tortur (OPCAT), Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego (ICC) oraz Europejskiej Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości.
W rezolucji końcowej podkreślono, że Turcja musi wypełnić nałożone na nią kryteria akcesyjne zwłaszcza w odniesieniu do Kryteriów Kopenhaskich, przeprowadzając wymagane reformy. Z drugiej strony Unia Europejska została zobowiązana do dalszego uważnego monitoringu procesu akcesyjnego, zaangażowania i współpracy z działającymi w Turcji przedstawicielami NGO.
Inny rodzaj politycznego i finansowego wsparcia ze strony UE powinien dotyczyć utworzenia demokratycznej platformy dialogu między społeczeństwem tureckim i kurdyjskim. Do istotnych elementów budujących dialog zaliczono między innymi zapewnienie wykształcenia w języku ojczystym dla różnych nietureckich obywateli Republiki Tureckiej, a także usunięcie zapisu o 10% progu wyborczym w wyborach parlamentarnych.
Konferencja wezwała również Parlament Europejski i kraje członkowskie do zdecydowanego potępienia zamknięcia prokurdyjskiej partii DTP, a także licznych, mających w ostatnim czasie miejsce, aresztowań kurdyjskich działaczy i polityków.
Nie ulega wątpliwości, że przed Turcją stoi jeszcze wiele zadań, a chęć przeprowadzania konstruktywnych reform została w ostatnim czasie nieco osłabiona. Z jednej strony jest to wynikiem trwającej w Turcji walki politycznej (rządząca AKP contra opozycyjne MHP i CHP i armia), niepowodzeniem akcji Kurdyjska Inicjatywa (Kurdyjskie Otwarcie), co doprowadziło do eskalacji postaw nacjonalistycznych po obu stronach, kryzysu gospodarczego i niezbyt przychylnych wypowiedzi pod adresem Turcji ze strony takich polityków jak Kanclerz Niemiec Angela Merkel czy Prezydent Francji Sarkozy.
Szczegółowe informacje o konferencji na stronie EU Turkey Civic Comission www.eutcc.org oraz Kurdish Human Right Projekt www.khrp.org
Joanna Bocheńska
30/03/2010